Brexit: de elite, de arbeiders en het populisme

Stellingname van "Arbeidersstemmen" in Nederland (27 juni 2016)

 

Hieronder publiceren we de bijdrage van het Nederlandstalige webblog "Arbeidersstemmen" over de betekenis van het referendum in Groot-Brittannie over de Europse Unie.

 

Wat betekent de Brexit voor de arbeidersklasse? Dat wil zeggen, niet alleen voor de arbeiders in Groot Brittannië, of die in de Europese Unie, maar wereldwijd. De uitslag van het referendum is overduidelijk in strijd met de belangen van de overgrote meerderheid van het Britse kapitaal. Zien we daarom een verzwakking van het kapitaal? Is de politieke elite verslagen, die geholpen door Goldman-Sachs, smeekte om “Blijf” te stemmen, van de meerderheid van de Conservatieve partij tot Labour, en van de Anglicaanse kerk tot de BBC?

 

Onmiddellijke verergering van de financiële en economische crisis

Het Britse Pond daalt dramatisch in waarde en de aandelenbeurzen zijn wereldwijd in paniek. Dit zou wel eens de aanleiding kunnen zijn voor de wereldwijde duikvlucht in de recessie, die al een tijdje door toonaangevende financiële analisten wordt verwacht. Voor de wereldhandel zijn de gevolgen eveneens ernstig. Uiteraard zijn allerlei scenario’s mogelijk voor de handel tussen Groot-Brittannië en zijn handelspartners, met zowel de EU-landen als de landen buiten de EU, maar voorlopig overheerst een voor de handel en investeringsbeslissingen verlammende onduidelijkheid. Financiēle en economische problemen waren er al genoeg, zonder dat de bezittende klasse een uitweg ziet. De Brexit verergert de economische situatie en met name de arbeidersklasse zal dat voelen in meer werkloosheid, lagere lonen en uitkeringen, nog slechtere sociale voorzieningen, van gezondheidszorg tot onderwijs.

De politieke crisis neemt toe

In politiek opzicht worden alle partijen in Groot Brittannië opgeschud door de Brexit. We zien allerlei pogingen in het partijwezen om zich beter in te dekken tegen toekomstige verrassingen uit de populistische hoek. Hetzelfde geldt voor andere landen, waar de mogelijkheid van ongewenste verkiezingsuitslagen en zelfs afscheidingsbewegingen – zoals die van Schotland van het VK – onaangenaam naderbij is gekomen. De populisten worden door de Brexit aangemoedigd om nog meer vreemdelingenhaat en kleingeestig nationalisme te verspreiden.

Meer plaatselijke oorlogen

Op het geopolitieke vlak roept de Brexit en wat er op kan volgen ernstige vragen op. Weer is een slag toegebracht aan een blok van staten, nu het hart van het Europese blok is geraakt. Welke veranderingen betekent dit voor de verhoudingen binnen de EU en voor de invloedssferen van de Russische Federatie, van China, de Verenigde Staten en hoe zal dit uitwerken op de open conflicten, potentiële conflicten en geheime oorlogen in het Midden-Oosten, de Stille Oceaan en Afrika? Met de Brexit zullen de plaatselijke conflicten en het uiteenvallen van staten en blokken van staten ten gunste van plaatselijke bendes en terreur alleen maar toenemen.

Het gevaar van een grootschalige oorlog

Tegelijkertijd is de kans op grootschalige oorlogen toegenomen. Wat zal bijvoorbeeld het gevolg zijn als Rusland zich aangemoedigd voelt om in één van de Baltische Staten binnen te vallen? Deze tendens naar oorlog zal de arbeidersklasse in eerste instantie verder verzwakken. Ook op de langere termijn is de oorlog niet bevorderlijk voor een arbeidersrevolutie, zoals we zien aan het beperkt blijven van de arbeidersopstanden in en na de Eerste Wereldoorlog tot de landen die het meest verzwakt waren en al helemaal aan de Tweede Wereldoorlog.

Winst voor de arbeidersklasse?

Uiteraard is het niet mogelijk om te voorspellen wat precies de uitkomst is van de Brexit voor het kapitalisme. Talloze economische, politieke, sociale en militaire factoren werken op wereldschaal op een chaotische wijze op elkaar in. Daarnaast maakt de historisch unieke combinatie van crisis en oorlogen elke voorspelling extra moeilijk. Wel leert zelfs een oppervlakkige beschouwing nu al, wat ook al duidelijk was voor het referendum, namelijk dat

1. het Britse kapitaal als geheel en zelfs het kapitaal op wereldschaal na de Brexit in nog grote problemen is gekomen.

2. de aanvallen op de arbeidersklasse zullen toenemen.

Dat roept de vraag op of beide gevolgen in combinatie bevorderlijk zijn voor een ontwikkeling van de arbeidersstrijd in revolutionaire richting. Het kapitalisme laat immers zien dat het de mensheid slechts verdere ellende kan bieden. Zullen de aanvallen van het kapitaal op het levenspeil en de dreigende oorlog de arbeidersklasse tot de revolutie brengen? Dit zou dan kunnen gebeuren door een massale ontwikkeling van het bewustzijn in de arbeidersklasse van de noodzaak van revolutionaire strijd (ons idee). Eventueel ook door het opkomen van een revolutionaire voorhoede die door het naar voren brengen van slimme leuzen de arbeidersklasse achter zich kan scharen en vervolgens naar de revolutie kan leiden, zoals allerlei Leninisten zich verbeelden. Beide opties zijn in de huidige situatie onwaarschijnlijk. De ontwikkeling van het revolutionaire bewustzijn is geen mechanisch proces. Ja zelfs de Leninistische variant die de ontwikkeling van een bewuste klasse wil omzeilen met slimme tactieken, zoals het Trotskistische ‘Overgangsprogramma’, kan niet slagen als de arbeidersklasse niet eens in staat is om haar meest directe ‘economische’ belangen te herkennen en daarvoor in beweging te komen. Want dat is de situatie voor de overgrote meerderheid van de arbeiders in Groot-Brittannië, in Nederland, Duitsland in de Scandinavische landen, enz. Het zijn niet eens de organisaties die zich ten onrechte beroepen op de arbeidersklasse die gehoor vinden bij grote delen van het proletariaat, het zijn de rechtse en ultrarechtse populisten met hun kleinzielig nationalisme, met hun vreemdelingenhaat en hun nostalgisch terugverlangen naar de tijd van het British Empire, in Nederland noodgedwongen nog verder terug, naar de V.O.C., de kleinburgerlijke kruideniers die succes hebben met het verspreiden van goedkope leuzen, gemakkelijke oplossingen en het aanwijzen van zondebokken voor de crisis en de oorlogen: de migranten (waar ultralinks het probeerde met de banken zonder het kapitalisme als geheel ter discussie te stellen).

Globalisering, migratie, en industrieel reserveleger

De delen van de arbeidersklasse die in Groot-Brittannië voor de Brexit stemden, zijn grotendeels dezelfde als degenen die op het Europese vasteland de aanhang vormen van populistische partijen zoals Wilders in Nederland, Le Pen in Frankrijk en Pegida in Duitsland. Over het algemeen gaat het om oudere laaggeschoolde werknemers die door het verplaatsen van de productie naar lagelonenlanden zoals China en India hun werk zijn kwijtgeraakt en die zien dat de ‘welvaartsstaat’ waarvoor ze in hun werkende bestaan premies en belastingen hebben betaald, voor hen niet meer bestaat. De jongere laaggeschoolden (waaronder ook de 2de, 3de of 4de generatie ‘gast’-arbeiders) ondervinden concurrentie van arbeidsmigranten met een legale of halflegale status uit Oost-Europa of illegale arbeiders uit andere delen van de wereld. De populisten leggen de schuld voor de arbeidsmigratie bij de Europese Unie en de ’heersende elite’ die ze graag willen vervangen. Van de vakbeweging en de linkse en utralinkse zogenaamde arbeiderspartijen hebben deze delen van de arbeidersklasse niets anders vernomen dat moralistisch abstract-humanistisch gebeuzel over ‘tolerantie’ en de ‘multiculturele samenleving’.

Klasse-solidariteit

De waarheid over noodzaak van arbeidsmigratie kan ook alleen komen van revolutionaire minderheden van de arbeidersklasse. Het kapitaal heeft voortdurend behoefte aan een ‘industrieel reserveleger’. In de 19de eeuw om te zorgen dat door een voortdurende aanvoer van nieuwe arbeiders voor de zich steeds verder uitbreidende industriële productie arbeiders niet door vakbondsstrijd verbetering van lonen en arbeidsomstandigheden konden afdwingen. In de 20-ste eeuw stagneert de groei van arbeiders in de productie, maar sindsdien is de noodzaak van een druk op de loonsom door een instroom van arbeidsmigranten alleen maar toegenomen. De kapitalistische klasse, inclusief de populisten, heeft helemaal geen belang heeft bij het verminderen van de voor haar profijtelijke arbeidsmigratie. Het kapitaal heeft juist belang in het verdelen van de arbeidersklasse in legale, halflegale, kwartlegale en illegale ’migranten’ en ‘autochtone’ werknemers. Deze versplintering van het proletariaat wordt gerealiseerd door een taakverdeling tussen diverse fracties van de bourgeoisie. De rechtse populisten ‘verdedigen’ de ‘eigen’ arbeiders en de linkse moralisten ‘verdedigen’ de migranten. Het zijn alleen de revolutionaire minderheden van het proletariaat die voorstander zijn van het aloude verdedigingsmiddel van de arbeidersklasse: de solidariteit en het internationalisme van de arbeidersklasse.

De verdelingen van de bourgeoisie tegen het proletariaat

Het blijft niet bij het handig uitspelen de internationale arbeidsmigratie tegen de arbeidersklasse. Wereldwijd rilt de bourgeoisie van razend enthousiasme over het nationalisme binnen de Britse arbeidersklasse, die massaal ‘haar land’ terug wilde. Het lijkt wel of de massale steun voor het nationale kapitaal tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog is teruggekeerd. Het kapitaal droomt van de mogelijkheid om haar oplossing voor de economische crisis door te drijven: door het levende mensenmateriaal dat voor het kapitaal overbodig is, en overbodige dode kapitaal (machines, automaten en robots) in te zetten in de oorlogen die overal om zich heen grijpen en haar imperialistische belangen wereldwijd veilig te stellen, blok tegen blok, land tegen land en bende tegen bende. Het nationalisme en de imperialistische oorlog is het allereigenste terrein van de burgerlijke klasse. Het kapitaal weet hoe moeilijk het is om zijn doodsvijand, de arbeidersklasse, te verleiden om dat terrein te betreden en vooral om haar op dat terrein te houden, ideologisch vergiftigd en verdoofd, ingekaderd door zijn ‘eigen’ vakbonden en verraderlijke partijen. De Brexit-campagne bevond zich inderdaad geheel op dit burgerlijke terrein van de valse keuzes voor de stemmende burger tussen de ene of de andere ‘oplossing’ van de economische crisis, voor de ene of de andere buitenlandse politiek van de burgerlijke staat, uiteindelijk voor deelname aan de ene of aan de andere oorlog, voor het aansluiten bij het ene of het andere front.

Het wordt nog erger

In de komende periode zullen we nog veel meer meningsverschillen zien binnen de bourgeoisie. Deze meningsverschillen en verdeeldheid geven aan dat het kapitalisme de mensheid naar de ondergang leidt. Het zou echter fataal zijn om dat als een zwakte van de burgerlijke klasse te zien. Klassen zijn niet op zich sterk of zwak, ze zijn dat ten opzichte van elkaar. Wanneer we de klassenverhoudingen als uitgangspunt nemen, zien we dat de Brexit het kapitaal sterker heeft gemaakt en de arbeidersklasse heeft verzwakt. Het kapitaal is er in geslaagd de arbeidersklasse nog verder van het terrein van de arbeidersstrijd af te lokken en zich nog verder te laten verdelen en te splitsen in de burgerlijke verdelingen. Deze situatie zal niet alleen de zelfstandige arbeidersstrijd in Groot-Brittannië bemoeilijken, maar ook die op het Europese vasteland en zelfs wereldwijd.

Het is nu aan de meest bewuste arbeiders en andere revolutionaire elementen overal ter wereld om aan hun klassegenoten uit te leggen wat de Brexit voor hen betekent. We zullen daarom nog regelmatig terugkomen op dit onderwerp, telkens wanneer de ontwikkelingen een duidelijker beeld geven dan nu mogelijk is.

Fredo Corvo, 27 juni 2016

Bron: Blog Arbeidersstemmen