Het Rusland van "tsaar" Poetin kan worden toegevoegd aan de al tragisch overbevolkte lijst van deelnemers aan de oorlog rond het wankele regime van Bashar al Assad. Het kondigt officieel aan om deel te nemen aan de strijd tegen de infame "Islamitische Staat".

Van de Koude Oorlog naar meer oorlogen

In een tijdperk van “wederzijds wantrouwen”, toen het nepsocialisme of, preciezer, het staatskapitalisme van de USSR onder het gewicht van zijn eigen tegenspraken verkruimelde, schaarden zich bijna alle internationale analisten in het koor om het "De Profundis" [1] van een "communistisch" Utopia aan te heffen, en schreven grafredes op het falen van een veel gevreesde politieke en ideologische tegenstander. Tegelijkertijd werden we getrakteerd op enthousiaste lofredes op de superioriteit van het kapitalistische systeem, waarin beweerd werd dat de val van het “rijk van het kwaad” de horizon van vrede en welvaart voor de hele mensheid zou openen. Toen de Koude Oorlog voorbij was dankzij de ineenstorting van een van haar kemphanen, de “boosdoener” volgens de bourgeois-clichés in het Westen, werd beweerd dat er voortaan geen openlijke oorlogen meer zouden zijn, en dat de omvangrijke bronnen die voor oorlogsvoering waren gebruikt, konden worden aangewend voor economische ontwikkeling, milieubescherming en de welvaart van de mensen. Zo zou een soort kapitalistisch paradijs op aarde kunnen worden geschapen, dat alleen door het “kwaad” van het regime in Moskou tientallen jaren lang zou zijn verhinderd.

Zelfs in het tijdperk van “wederzijds wantrouwen” hebben we het ons veroorloofd om deze geleerde analisten te antwoorden dat
1) de ineenstorting van de USSR niet het falen van het communistische project vertegenwoordigde, maar de val van een economisch en politiek regime dat, na het falen van de Oktoberrevolutie in de jaren 1920, geheel en al kapitalistisch is geweest;
2) de historische gebeurtenis niets minder dan de ineenstorting van een front van het internationale imperialisme was;
3) de tegenspraken van het kapitalisme werkzaam zouden blijven en de uitbuiting van het internationale proletariaat verder geïntensiveerd zou worden; en dat

4) de oorlog het ritme van de economische crisis zou volgen, en steeds breder en vernietigender zou worden.

Nu kunnen we zeggen dat de feiten hebben aangetoond dat de litanie van de lofzangers van het kapitalisme stompzinnig was. Telkens opnieuw doken crises op, die steeds meer honger en wanhoop teweeg brachten. Oorlogen zijn nooit beëindigd, en hebben dood en verderf gezaaid waar de belangen van het kapitaal met alle geweld met elkaar in botsing kwamen. Na een pauze van enkele jaren heeft de “koude oorlog” zijn loop hervat in een breder en ingewikkelder imperialistisch scenario, dat wordt gekenmerkt door een reeks oorlogen om olie, om de aanvoerlijnen en de vermarkting ervan, met het opkomen en verdwijnen van altijd in beweging zijde imperialistische pionnen.

En binnen dit scenario liggen de huidige tragische gebeurtenissen in Syrië, de opkomst van ISIS, de rol van de Verenigde Staten van Amerika, en het binnentreden in het strijdperk door die andere imperialistische antagonist: het Rusland van Poetin.

De Syrische tragedie

Tegen zijn wil vond de kleine Syrische dictator zich te midden van een imperialistisch conflict tussen de machtigste krachten op het internationale toneel. Voor het VS-imperialisme betekent de eliminatie van het regime van Bashar al-Assad, net als dat van Ghaddafi [in 2011], het uit de weg ruimen van een obstakel voor de maneuvers van hun Zesde Vloot in de Middellandse Zee. Het wordt daarin gesteund door Europa. Het betekent het verwijderen van alle resterende steun aan het weer opkomende imperialisme van Moskou in de kleine zee, en het met geweld aan Europa ontnemen van het leiderschap van het Westen. Tegelijkertijd ondermijnt het het Russische "monopolie" op energievoorraden voor Europa. De tonelen van deze "nieuwe koude oorlog" zijn de Oost-Europese landen van het vroegere Joegoslavië via Polen, Bulgarije en Hongarije tot de Oekraïne. De gebruikelijke middelen worden toegepast: het gebruik van de NAVO, haar uitbreiding naar het Oosten, het aanwakkeren van burgeroorlogen, de "gekleurde" revoluties en economische sancties. Het ging erom de oude Russische beer niet opnieuw te laten grommen op zijn omvangrijke aardolie- en aardgasvelden.

Voor een vernieuwd Russisch imperialisme geldt precies het tegendeel. In de eerste plaats moest het de georganiseerde omsingeling langs zijn grenzen doorbreken. Vervolgens moest het trachten om de imperialistische rol van de voormalige Sovjet-Unie in het Oosten weer op te pakken. Tenslotte moest het zien te voorkomen dat zijn oude rivaal het de toegang tot de Middellandse Zee zou versperren. Toen het verloop van de oorlog waarin de regering Assad zich verwikkeld zag het hoogste punt van militaire en, nog grotere, sociale spanning bereikte, greep Poetin zijn kans om tot een referendum over de Krim op te roepen, dat Moskou in de gelegenheid zou stellen om zijn toegang [tot de Middellandse Zee] te waarborgen, die het zou kunnen verliezen met het aftreden van zijn bondgenoot in Damascus. De "heroverde" Krim is beter dan niets maar de zeeweg tussen Sebastopol en de Dardanellen en de Bosporus is nog steeds precair en afhankelijk van de wisselende bondgenootschappen met Ankara en diens hegemoniale ambities over de Zwarte Zee. Vandaag lijkt het akkoord over de olieleiding "TurkStream" de kust voor Russische "schepen" vrij te maken, maar een herstel van de [Turkse] relaties met de VS kan dit op ieder moment weer ongedaan maken. Onverlet deze situatie kan Poetin zich niet de luxe veroorloven om twee Syrische haven als Latakia en Tartus te verliezen. De eerste is voor Rusland belangrijk als handelshaven en als mogelijke gas- en olieterminal. De tweede is een militaire haven die het Rusland "altijd al" mogelijk heeft gemaakt een tegenwicht te bieden aan de aanwezigheid van de Amerikaanse Zesde Vloot in de Middellandse Zee.

Dit verklaart het recente besluit van Poetin om een aanval tegen IS in te zetten en, parallel aan de Coalitie, Syrië militair binnen te trekken. Poetin begon een reeks luchtaanvallen in het noord-westen van Syrië door enkele militaire stellingen van het Kalifaat te bombarderen, maar richtte zich ook op gebieden die door de tegenstanders van Assad worden gecontroleerd. Het beeld is compleet. De Islamitische Staat is voor alle militaire acteurs in Syrië het rookgordijn geworden waarachter zij hun imperialistische ambities zoveel mogelijk verbergen. Voor de VS is de "campagne tegen de Islamitische Staat" in feite een excuus om de jihadistische stoet tegen het Assad-regime te steunen, die voorheen door Saudi Arabië en Qatar gevoed, gefinancierd en bewapend werd, en die deze vervolgens lieten vallen toen zij tot last en politiek ongemakkelijk werd. Voor Turkije, dat een u-bocht genomen heeft, houdt deelname aan de Coalitie zeker het bombarderen van stellingen van de milities van het Kalifaat in, maar is het vooral een geweldig voorwendsel om Koerdische strijders op Syrisch en Iraaks grondgebied te bestrijden, en aan het binnenlandse front de PKK en de (ultra-)linkse oppositie. Poetin doet het anders. Officieel neemt Rusland niet deel aan de coalitie maar staat het aan haar kant om het terrorisme van al-Baghdadi te bestrijden. In feite opereert het ook, zo al niet in de eerste plaats, tegen de vijanden van zijn bondgenoot in Damascus.

Imperialistische rivaliteit

Het verbaast niet dat de Russische bombardementen onmiddellijk een polemiek tussen Poetin en Obama hebben opgeroepen. Obama heeft de Russische aanwezigheid in Syrië aangeklaagd omdat zij niet zozeer tegen de Islamitische Staat gericht is als wel tegen de krachten die het regime in Damascus bestrijden. Het imperialisme is in staat tot dit kinderspel om met absurde argumenten zijn criminele daden te verrechtvaardigen. Obama beschuldigt Poetin ervan de dictator Assad te steunen. Poetin beschuldigt Obama ervan de jihadisten te bewapenen en te financieren die tegen het regime in Damascus strijden, net alsof de gevestigde belangen van beiden niet zelfs voor de meest oppervlakkige waarnemer voldoende duidelijk zouden zijn. Om de eerder genoemde redenen bestrijdt de eerste Assad door middel van de stoet van in Syrië aanwezige jihadisten, en vecht de tweede om zijn strategische bondgenoot te verdedigen. Turkije gaat niettemin door met zijn tweeslachtige programma om zo veel mogelijk schoenen aan dezelfde voet te dragen. Na de Russische inval in Syrië koos het de kant van de Amerikaanse kritiek om oude wonden te verzorgen, maar niet al te luidruchtig om om het "TurkStream" project met Moskou niet in gevaar te brengen. Om het beeld te vervolledigen: binnen de coalitie lijkt van de Arabische landen alleen Saudi Arabië de oorlogsdrijverij van Washington te volgen, terwijl Qatar zijn koers van asymmetrische actie voortzet, net als Koeweit en Jemen, die echter andere verplichtingen nagaan.

Binnen de plannen van de kleine en grote imperialismen die over de wereldgeschiedenis in hun belang beslissen, bewegen zich de onterfde massa’s. Zonder alternatief sociaal project en zonder een revolutionair baken, worden zij tot werktuigen van deze doeleinden. Overgeleverd aan de ideologieën van hun heersende klassen eindigen deze onterfde massa’s van arbeiders, aan de rand van het overleven, ermee om in de klauwen van het een of andere jihadisme te vallen, zij het soennitisch zij het sjiitisch, maar dat in elk geval in de dienst van de vijandelijke klasse staat. Deze netwerken kunnen ook van wereldlijk of religieus-nationalistische aard zijn, maar ze staan altijd aan de kant van onze politieke klasse-opponenten. Die gebruiken hen op alle mogelijke wijzen om zogenaamde "nevenschade" aan te richten. Dit houdt de vernietiging van hele dorpen en steden in, het begaan van verschrikkelijke misdaden, die de dood van honderdduizenden teweegbrengen, en die tot een Bijbelse exodus van miljoenen vluchtelingen leiden, op de vlucht voor honger, dood en oorlog, die de imperialistische verhoudingen onophoudelijk reproduceren.

Het is aan de tijd om deze verhoudingen te verbreken, om het enig mogelijke alternatief voor het kapitalisme, voor zijn imperialistische wezen, zijn crises en zijn steeds vernietigender oorlogen politiek betekenis te geven. Het is aan de tijd om de internationale revolutionaire partij op te bouwen, de politieke voorwaarde voor het enig mogelijke alternatief: het communisme.

5 oktober 2015

Vertaald uit het Engels: Putin’s Latest Move in Syria op 22 november 2015.

Correcties van de vertaling: 24 november 2015

[1] een klaagzang